Op het moment dat iemand overlijdt laat hij zijn bezittingen en eventuele schulden na. Dit wordt de nalatenschap genoemd. Al vrij snel na het overlijden rijzen allerlei vragen. Praktische vragen zoals: wie regelt de begrafenis, en is er ook een overlijdensverzekering? Maar ook de vraag: wie heeft recht op de nalatenschap en hoe moet deze worden verdeeld? Deze laatste vragen vormen vaak de bron voor geschillen die kunnen ontstaan tussen de erfgenamen.

In de wet is geregeld wie in geval van overlijden de erfgenamen zijn en hoe de verdeling van de nalatenschap moet plaatsvinden. De in de wet opgenomen regeling wordt de wettelijke verdeling genoemd. Deze regeling is van toepassing op gehuwde personen (of geregistreerd partnerschap) met kinderen en heeft als uitgangspunt dat de langstlevende echtgenoot en de kinderen gezamenlijk, ieder voor een gelijk deel, erfgenaam zijn.

Het systeem van de wettelijke verdeling houdt in dat de langstlevende echtgenoot (of partner) de volledige nalatenschap verkrijgt. De kinderen krijgen een vordering ter grootte van hun erfdeel in geld op de langstlevende ouder. Dit betekent dat de langstlevende ouder gewoon in de woning kan blijven wonen en gebruik kan blijven maken van het (gezamenlijk) vermogen. Er hoeft geen rekening gehouden te worden met de erfrechtelijke aanspraken van de kinderen. De kinderen krijgen hun erfdeel op het het moment dat de langstlevende ouder overlijdt. De wettelijke verdeling is van toepassing als er geen testament is gemaakt.

In de wet is bepaald dat er vier groepen erfgenamen zijn. De eerste groep (de niet van tafel en bed gescheiden echtgenoot/geregistreerd partner, samen met de kinderen van de overledene) maakt als eerste aanspraak op de nalatenschap. Indien er geen personen in de eerste groep (meer) zijn en er is geen sprake van plaatsvervulling, maakt de tweede groep aanspraak op de nalatenschap. De tweede groep wordt gevormd door de ouders van de overledene samen met diens broers en zusters. De derde groep bestaat vervolgens uit de grootouders van de overledene. De vierde groep bestaat tot slot uit de overgrootouders van de overledene. Van plaatsvervulling is sprake indien een van de erfgenamen is vooroverleden, is onterfd of de nalatenschap verwerpt.

Een veelgehoorde misvatting is dat het niet mogelijk is om je kinderen te onterven. Het is wel degelijk mogelijk om kinderen (of andere erfgenamen) te onterven. Daarvoor dient dan wel een testament te zijn opgemaakt. Is er geen testament dan vindt de verdeling van de nalatenschap plaats volgens het wettelijk erfrecht.

Voor de kinderen geldt binnen het erfrecht een aparte regeling. Ook zij kunnen onterfd worden. In de wet is echter geregeld dat de kinderen altijd recht hebben op een bepaald deel van de erfenis. Dit wordt de legitieme portie genoemd. De legitieme portie is de helft van het erfdeel. De legitieme portie geeft alleen recht op een geldvordering en dus niet op goederen. Het onterfde kind kan overigens wel besluiten te berusten in de onterving en de legitieme portie niet opeisen.

Een echtgenoot of geregistreerd partner heeft geen recht op een legitieme portie. Dit is een recht dat specifiek aan de kinderen is toegekend. Wel heeft de (onterfde) echtgenoot bepaalde andere in de wet genoemde rechten.

Regelmatig worden erven geconfronteerd met een negatieve nalatenschap. Er zijn meer schulden dan baten. Indien de erfgenamen de nalatenschap zuiver hebben aanvaard zijn zij met hun privévermogen aansprakelijk voor de schulden van de nalatenschap.

De erfgenaam kan zichzelf beschermen tegen een negatieve nalatenschap door de erfenis beneficiair te aanvaarden. In dat geval worden eerst de goederen van de nalatenschap verkocht. Met de opbrengst van de verkoop worden de schulden voldaan. Indien een positief bedrag resteert is dit voor de erfgenamen. De beneficiaire aanvaarding vindt plaats door middel van het afleggen van een verklaring ter griffie van de rechtbank.

Indien u de erfenis beneficiair wenst te aanvaarden is het verstandig om de daarvoor vereiste verklaring zo spoedig mogelijk na het overlijden af te leggen. Door je te gedragen als erfgenaam bestaat namelijk het risico dat de erfenis onbewust zuiver wordt aanvaard met als gevolg dat de erfgenaam met zijn privévermogen aansprakelijk is voor de schulden. Voorbeelden van gedragingen die leiden tot zuivere aanvaarden zijn onder andere het leeghalen van de woning, het verdelen van goederen, het verkopen van de woning en het voldoen van schulden.

Op het moment dat de erfenis beneficiair wordt aanvaard moet de wettelijke vereffeningsprocedure worden doorlopen. Schieten de erfgenamen tekort in het doorlopen van deze procedure dan valt de bescherming van de beneficiaire aanvaarding weg en is de erfgenaam alsnog met zijn eigen vermogen aansprakelijk voor de schulden van de nalatenschap

De vereffeningsprocedure is complex en brengt risico’s met zich mee indien deze niet goed wordt doorlopen. De mogelijkheid bestaat om door de rechtbank een vereffenaar te laten benoemen die ter zake gespecialiseerd is. Mocht u een vereffenaar willen laten benoemen door de rechtbank of u wilt deskundige bijstand bij uw taak als vereffenaar dan kunt u contact met ons opnemen.

Voor vragen over het erfrecht kunt u contact opnemen met onze advocaat Charlotte van der Wijk.